NB: Je moet op deze pagina aan de linkerkant een Verkenner/Explorer zien. Zie je die niet? Zoom dan uit met je browser naar een waarde < 100% totdat de explorer verschijnt (of vergroot je venster). :-)
Een semantisch netwerk
Op deze plaats deel ik mijn Obsidian vault die ik aan het opbouwen ben voor de kennisdomeinen van het onderwijs in Algemeen Theoretische Vakken aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen. Zoals de onderstaande afbeelding suggereert, gaat het om een (semantisch) netwerk. Het idee achter dit initiatief is:
Het opbouwen en delen van een evoluerend semantisch netwerk, dat het onderwijs en denken over onderwijs kan ondersteunen in aanvulling op gebruikelijke hulpmiddelen (zoals websites en een leeromgeving zoals Moodle). Het netwerk is opgebouwd uit muziekgerelateerde concepten en hun relaties. Ik heb een concept map gemaakt van de denkwijze achter atv_pcc: Gedachten achter atv_pcc.
Kies een term in de explorer en kijk welke verbanden er zichtbaar worden in de (local) graph view, en (back)links in de hoofdtekst. Of begin te typen in de zoekdoos (search box) en je ziet een lijstje met concepten verschijnen waaruit je kunt kiezen… Over elke link is (even, of wat langer…) nagedacht. Rechtsboven in het graph view venstertje kun je schakelen naar de complete graph view. Maar die vind ik niet echt bruikbaar; ik ben nog op zoek naar een oplossing/verbetering.
Als ik in een wat langer item paragraaftitels heb opgenomen dan worden die zichtbaar in een table of contents rechts in het venster.
Helaas is de graph view van Quartz veel minder inzichtelijk en gebruiksvriendelijk dan die van Obsidian. Ik heb toch voor deze optie gekozen om financiële redenen; Obsidian Publish kost ook weer € 12,50 per maand. Maar Quartz is denk ik goed genoeg om een indruk te krijgen van het idee achter concepten en hun relaties.
Natuurlijk is dit niet nieuw: Het ontwerp van de 15e editie van de Encyclopaedia Britannica (1974) geeft al blijk van inzicht in het belang van het leggen van verbindingen bij kennisconstructie. Dit wordt goed uitgelegd in de Britannica Propaedia van deze encyclopedie.
Obsidian
Obsidian (www.obsidian.md) is een tool voor het maken van aantekeningen voor PKM (Personal Knowledge Management), terwijl je aan het lezen, kijken, luisteren, studeren bent. Het is gereedschap om in de ontplofte confettifabriek die de wereld (inclusief internet) langzamerhand is geworden, staande te blijven, en zaken die van belang zijn op te sporen, vast te leggen, in een context te plaatsen en te kunnen (her)gebruiken. Het is te vergelijken met wat tegenwoordig wel een Digital garden wordt genoemd.
Obsidian is daarbij een middel en geen doel.
Obsidian biedt de mogelijkheid om concepten aan elkaar te linken op inhoudelijke gronden, waardoor onderlinge relaties kunnen worden gevisualiseerd in een Graph-view. Een link is dus het gevolg van een weloverwogen beslissing. (Dat is iets anders dan het algoritmisch laten genereren van links op basis van gemeenschappelijke woorden/termen tussen bestanden). In de Graph-view is zichtbaar welke concepten met elkaar samenhangen, ook op detailniveau met de zogenaamde “local graph”. Dat is de essentie van een semantisch netwerk. De gebruiker ziet in één oogopslag welke concepten met elkaar samenhangen, krijgt een indruk van de sterkte van verbindingen en heeft aanknopingspunten om ze te gaan verkennen en te gaan leren.
Waarom: De student en de behoefte aan PKM
Mijn overtuiging is dat de huidige studentengeneratie dringend behoefte heeft aan hulpmiddelen voor Personal Knowledge Management (PKM). Het informatielandschap is gigantisch uitgestrekt en gefragmenteerd, en de huidige maatschappij weerspiegelt helaas die fragmentatie en stimuleert oppervlakkigheid en vluchtigheid. Als gevolg van ontlezing en smartphoneverslaving zijn veel jongeren niet meer bereid en soms niet meer in staat iets langere teksten te verwerken. (Een A4tje lijkt al (te) veel te zijn, tegenwoordig…). Dat heeft onvermijdelijk gevolgen voor het vermogen tot begrijpend lezen, kritisch denken, argumenteren en redeneren. Tegelijkertijd is door de ontwikkeling van het internet de toegang tot digitale bronnen nog nooit zo gemakkelijk en laagdrempelig geweest. Maar het is helaas ook een gemakkelijk toegankelijk wereldpodium voor dwazen, slechteriken en complotdenkers… Desondanks is kwalitatief hoogwaardige informatie relatief gemakkelijk te verkrijgen (voor wie bereid is, daar enige energie in te steken). Toch tiert de desinformatie welig, ook als het gaat om muziek-inhoudelijke zaken.
Er speelt echter ook een (maatschappelijk) attitude-probleem: Alles “moet” tegenwoordig snel, gemakkelijk, kort, niet te moeilijk, niet te kritisch. Dat heeft onvermijdelijk invloed op (studeer)gedrag en leeruitkomsten. Het “snipper-klikken” (het lukraak van hot naar her klikken, zonder doel of vraagstelling) en “kopiëren-plakken” viert hoogtij. Daarom ontstond het idee van deze kennisplek, gemaakt met Obsidian.
Het is een (voor mij logische) volgende stap na een periode met een “ouderwetse” website (www.skole.nl). Er is inmiddels ook een “zandbak” site met voorbeelden van mogelijke interactieve opgaven en instructievideo’s voor partimentogerelateerde zaken. (https://h5p.skole.nl). Het bouwt voort op de gedachten achter de invulling van Contextuele Studies. Dat draaide (kort gezegd) om onderzoekend bezig zijn met muziek geplaatst in haar context. Dit alles is uiteraard voortdurend “under construction”. Alle dingen die maak en neerzet op https://h5p.skole.nl is op te nemen in een LMS zoals Moodle of BrightSpace.
Conceptueel leren
Het is een uitvloeisel van dingen die ik de afgelopen jaren geleerd heb op het gebied van Conceptueel Leren en PKM (Personal Knowledge Management):
- Concepten leren kennen,
- Patronen leren herkennen,
- Principes opsporen,
- Betekenis geven aan muziek (ook in relatie met andere kunsten).
Leren draait volgens mij om weten, begrijpen en doen. Ook in de muziek. Daarbij kunnen concepten, patronen en principes in de vorm van schema’s behulpzaam zijn. Ook dat is niet nieuw; de Partimento-traditie heeft dat bewezen en biedt (in aangepaste vorm) kansen voor het muziekvakonderwijs.
Belangrijke inspiratiebronnen voor lerend studeren en studerend leren zijn (ik noem slechts zes van tientallen boeken):
- John D. Novak - Learning, Using and Creating Knowledge (voor zijn visie op onderwijs en (conceptueel) leren en natuurlijk vele anderen die ook constructivistisch denken over leren
- Sönke Ahrens - How to Take Smart Notes (voor zijn visie op lerend studeren en studerend leren) en het belang van taal daarbij (zelf verwoorden en opschrijven). Ahrens werd op zijn beurt weer geïnspireerd door Niklas Luhmann (1927-1998)
- Carel van Parreren - Leren door Handelen
- Erickson, H. L., & Lanning, L. A. (2013). Transitioning to Concept-Based Curriculum and Instruction : How to Bring Content and Process Together.
- David N. Hyerle - Visual Tools for transforming information into knowledge
- Rens Bod - Een Wereld Vol Patronen
Niet alleen woorden, ook beelden
In de westerse samenlevingen hebben we de afgelopen decennia een verschuiving gezien van de dominantie van tekstuele bronnen naar een dominantie van visuele bronnen. Deze verschuiving is nog steeds bezig en heeft grote gevolgen voor het onderwijs. De stelling “zien is geloven” heeft langzamerhand een heel andere lading gekregen…
Iedereen weet dat bij het communiceren over muziek visuele, ruimtelijke (en tactiele) analogieën veel gebruikt worden. Ook metaforen zijn soms heel bruikbaar.
Alhoewel Obsidian primair als een notitietool is bedacht, is er inmiddels dankzij de community achter Obsidian zeer veel aanvullende functionaliteit ontwikkeld in de vorm van plugins. Erg belangrijk is de mogelijkheid om te visualiseren, waarvoor de Excalidraw plugin in combinatie met Obsidian canvas goede mogelijkheden biedt. Op die manier kan zowel tekstgeoriënteerd als beeldgeoriënteerd worden gewerkt. Een aanrader is het YT-kanaal van Zsolt Viczian: https://www.youtube.com/@VisualPKM. Hij heeft veel te bieden op het gebied van Visual PKM: Visual Personal Knowledge Management. En je vindt er legio verwijzingen allerlei ander relevante bronnen, ideeën, mensen. Check vooral zijn “Book on a Page”-besprekingen.
Technische info
Deze “vault” (kenniskluis) wordt bijgehouden met Obsidian (www.obsidian.md) , gegenereerd tot html-files met Quartz gemaakt door Jacky Zhao (https://quartz.jzhao.xyz/) en gehost op op www.github.com m.b.v. Github Pages.
Dank aan
- Jan Ruerd Oosterhaven die me attendeerde op het bestaan van Obsidian.
- Nicole van der Hoeven: voor haar duidelijke YT-video om Obsidian, Quartz, Git en Github aan de praat te krijgen.
- Zsolt Viczian: voor zijn YT-video’s op het terrein van PKM (Personal Knowledge Management) en het gebruik van Obsidian en aanvullende tools daarbij.