Leeuwarden, 2025 03 27
Leon Mennen en ik werken al een tijdje samen om de mate van verwantschap te onderzoeken tussen muzikale concepten van jazz en “klassieke” muziek. We hebben het plan om daar ook een podcast over te maken samen met Felix Degenaar, die de derde “partner in crime” is geworden.
Leon is klassiek en jazz gitarist, Felix is jazz pianist en ondergetekende (Wiebe) is muziektheoreticus en klassiek geschoold pianospeler (een “echte” pianist wil ik mezelf niet noemen; bescheidenheid blijft een deugd, ook in het huidige tijdsgewricht).
Met ons werk proberen we ook een brug te slaan tussen spelers van beide werelden en de eraan verbonden ideeën over theoretische vorming.
Aanpak
We willen met zijn drieën een muziekinhoudelijk gesprek voeren over een vooraf gekozen onderwerp, en daar bij onze ideeën illustreren. Dat illustreren kan met opnames maar we willen dat vooral ook spelend doen. Leon illustreert klassiek en jazz gitaar, Felix jazz piano en Wiebe klassiek-romantisch piano. Op die manier kunnen we een onderwerp vanuit drie invalshoeken benaderen en de overeenkomsten en verschillen proberen duidelijk te maken.
Patronen en principes
Leon en ik hebben veel gepraat over muziek in termen van patronen en principes. Zie voor nadere uitleg Patronen en principes. Dat lijkt een goed uitgangspunt om zinvol te praten over muziek in wezenlijk verschillende stijlen.
Frekwentie van de podcast
Voorstel: 1 x per maand een aflevering van max. 30 minuten?
Titel?
…
Mogelijke onderwerpen (willekeurige opsomming)
- Voorbeelden van intro’s en outro’s: de langzame inleiding bij Haydn, Beethoven, Mozart; coda’s en finales van symfonieën?
- Een harmonisch schema als uitgangspunt voor een muziekwerk: Partimentopatronen Folia & Romanesca; Bachs Chaconne, Passacaglia, Goldbergvariaties; Brahms 4e deel 4e symfonie?
- Melodievorming en frasering (liedvormen): gaat op voor de middeleeuwen tot en met de moderne tijd; misschien aan de hand van liefdesliedjes, spotliedjes, ballades, chansons, kleinkunstliederen?
- De metrisch ritmische dimensie: puls, tempo, rubato (en andere vrijheden), versnelling/vertraging: dansen door de eeuwen heen; renaissance, barok, 19e eeuw, Zuid-Amerikaans?
- Harmonisch ritme: barok, klassiek, romantiek (Bruckner!), standards?
- Complementair ritme: vergelijking tussen complementair ritme in “klassieke” contrapuntische muziek en vergelijkbare fenomenen in jazz (opties)?
- Sequenzen: mer à boire…
- Afsluiten (cadensformules, -typen) van Middeleeuwen tot en met jazz, koppelen aan stembewegingen en akkoordkleuren?
- Variatie, figuratie en diminutie: Sweelinck, van Eyck, virtuozenvariaties 19e eeuw? afgezet tegen beroemde versies van beroemde standards?
- Improvisatie: partimento, cadenza’s, functieomschrijving Kapelmeister 18e eeuw? Hoe wordt het fenomeen improvisatie benaderd vanuit de klassieke optiek (organisten) en de jazz?
- Chromatiek: Chopin, Brahms, Liszt, Wagner, Fauré? Jazz? Lydian Chromatic Concept of Tonal Organization?
- Modaliteit: Modale harmonie afgezet tegen modal interchange?
- Lineaire harmonie: Chopin (Mazurkas en Walsen), Brahms?
- “Lijntjes” binnen meerstemmigheid: Bach koralen verschillende harmonisaties van 1 melodie? Bach Partita’s voor klavier?
- Muzikale vraagtekens, uitroeptekens, punten, komma’s, …
- Texturen (homofonie, polyfonie, heterofonie, …)
- Vormen, vormtypen
- Muziek als “verhaal”
- Esthetiek
- Muziek als “spel” (Huizinga: Homo Ludens)
- Muzikale effecten: verrassing, schrik, spanning, ironie, humor…
- …
Beperken…
We beperken ons in eerste instantie tot tonale varianten van klassieke en jazz muziek. Een losse opsomming van voorbeelden van gemeenschappelijk termen / aanknopingspunten in beide soorten muziek:
- textuur
- melodie
- harmonie
- contrapunt
- variatie, figuratie en diminutie
- improvisatie
- vorm & structuur
- belang van toonladders & akkoorden / chords & scales (als patronen)
- baslijn
- hoofdstem/nevenstem
- …
Terminologie
Vergelijkbare verschijnselen worden regelmatig met verschillende termen benoemd. Het zou mooi zijn als we daarin wat helderheid kunnen scheppen zodat bewoners van beide werelden helderder met elkaar kunnen communiceren.