Variatie is een van de Vormmiddelen die worden onderscheiden door Hermann Erpf. Als techniek en proces is het in eigenlijk alle muziek terug te vinden. Variatie is onlosmakelijk verbonden met herhaling.
De variatievorm is gebaseerd op herhaling, een fundamenteel muzikaal en retorisch principe. Uitgangspunt is een Thema, dat bij bij herhaling voorzien wordt van wijzigingen. Als vorm ontstaan in de 16e eeuw. Sterk verbonden met de praktijk van improvisatie. Als thema kan dienen een melodie, een baslijn, een akkoordopeenvolging of een combinatie van deze. (omo)