Term afkomstig uit de retorica. Het kan gezien worden als een esthetisch ideaal van degene die een rede of toespraak houdt en heeft betrekking op alle “stadia” van een rede (Cicero). Hierbij speelt het vinden van een balans tussen ordening (eenheid en samenhang) en variatie een rol. Het doel is de luisteraar te onderwijzen, ontroeren en te verrukken; docere, movere, delectare (Cicero). In muziek werden deze principes vanuit de retorica toegepast (vooral in de renaissance en barok).
Luko, A. : ‘Tinctoris on Varietas’. Early Music History, vol. 27 (2008); 99-136.
Markovska, N.: Varietas: a Stylistic Virtue (2013). https://sotonmusic18c.wordpress.com/2013/06/14/varietas-as-a-stylistic-virtue-in-rhetoric/.