Ook wel stemming of temperatuur genoemd, duidt op een wijze van stemmen waarbij “consonante” intervallen worden aangepast om de effecten van het Pythagoreïsch komma te omzeilen. Dit tempereren (minder maken) gebeurt door minimale aanpassingen (komma’s). Meestal worden kwinten aangepast, kleiner gemaakt (getempereerd). Temperamenten zoals bijvoorbeeld de middentoonstemming, zijn dus praktische compromis-stemmingen, waarbij men een beperkt aantal acceptabele toonsoorten uitkiest en de onbruikbaarheid van andere accepteert. Dit is een van de redenen waarom we in bijvoorbeeld 17e-eeuwse muziek voornamelijk toonsoorten tegenkomen met relatief weinig voortekens. Naast onderstaande verwijzingen naar video’s en artikelen is het zeer verhelderend zelf te experimenteren met verschillende stemmingen in een DAW (Digital Audio Workstation). Finale van MakeMusic bijvoorbeeld wordt geleverd met Ariaplayer, daarmee is het mogelijk een indruk te krijgen van verschillende stemmingen als Pythagoreïsch, 1/4 komma Middentoon, Kirnberger III, Werckmeister III etc.
https://www.earlymusicsources.com/youtube/temperaments http://www.earlymusicsources.com/youtube/tuning-and-temperaments-in-the-renaissance http://www.earlymusicsources.com/youtube/tuning-and-temperaments-in-the-renaissance
Het is ondoenlijk alle stemmingen hier te behandelen, daartoe raadplege men het artikel uit Oxford Music Online (Grove).
https://doi-org.access.authkb.kb.nl/10.1093/gmo/9781561592630.article.27643 (KB).
https://doi-org.nlhhg.idm.oclc.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.27643 (Hanze).